Poniższe rozważania odwołują się do wyników badań zaprojektowanych i zleconych przez Fundację Polskiego Godła Promocyjnego i wykonanych w październiku 2024 roku przez ASM Research Solutions Strategy. Naszym celem było zrozumienie preferencji konsumenckich, w szczególności dotyczących postrzegania jakości, postaw wobec patriotyzmu konsumenckiego oraz percepcji znaku „Teraz Polska”. W związku z przypadającym na dzień 11 listopada Narodowym Świętem Niepodległości skoncentrujemy się na omówieniu wyników dotyczących współczesnego patriotyzmu Polaków. Zachęcamy do lektury całego raportu https://konkursterazpolska.pl/ogodleterazpolska/

Współczesny patriotyzm Polaków

W 2024 roku aż 62,6 proc. Polaków określa patriotyzm jako dumę z bycia Polakiem, 51,6 proc. utożsamia go z przywiązaniem do kultury i historii, a 42,1 proc. z gotowością do obrony kraju. Zaskakująco duży odsetek badanych (30 proc.) deklaruje, że patriotyzm wyrażają poprzez kupowanie polskich produktów. Ten aspekt, zwany patriotyzmem ekonomicznym, od kilku lat zdobywa coraz większe uznanie, co ma swoje głębokie podłoże oraz współgra z globalnymi tendencjami obserwowanymi także w innych krajach Europy Zachodniej.

Psychologiczne i socjologiczne interpretacje patriotyzmu ekonomicznego

Postawa związana z kupowaniem rodzimych produktów odzwierciedla współczesną formę patriotyzmu dostosowaną do wymogów globalnego rynku. Z punktu widzenia psychologii, konsumenci mają skłonność do wyborów, które zapewniają im poczucie przynależności oraz wpływu na rzeczywistość, a lokalne zakupy mogą być interpretowane jako indywidualny wkład w dobrostan kraju. W czasach, gdy globalizacja dominuje w każdym aspekcie życia społecznego, wybór produktów narodowych daje Polakom okazję do „głosowania portfelem” na rzecz lokalnych producentów, a tym samym – na rzecz bezpieczeństwa ekonomicznego kraju.

Z perspektywy socjologicznej możemy mówić o fenomenie, który socjologowie nazywają „neotradycjonalizmem”. Wzrost popularności patriotyzmu ekonomicznego w Polsce ma związek z odrodzeniem się tożsamości narodowej oraz poczuciem wspólnoty w obliczu globalnych kryzysów. W obliczu pandemii COVID-19 oraz niepewności gospodarczej wywołanej inflacją i wzrostem kosztów życia, kupowanie lokalnych produktów stało się niejako formą solidarności społecznej. Chęć wsparcia lokalnych przedsiębiorców w tym kontekście jest formą zaangażowania obywatelskiego, które jest odpowiedzią na wyzwania społeczne i gospodarcze.

Porównanie z trendami w Europie Zachodniej

Polski patriotyzm ekonomiczny wpisuje się w szerszy europejski trend. W wielu krajach Europy Zachodniej, takich jak Francja, Niemcy czy Włochy, ekonomiczne preferowanie produktów krajowych jest równie silne. Na przykład we Francji ponad 70 proc. konsumentów przyznaje, że kupując lokalne produkty, chce wspierać rodzimy przemysł, co jest konsekwencją rozbudowanej polityki promującej narodową produkcję. W Niemczech, według badań z 2023 roku, 65 proc. obywateli wskazuje, że przywiązuje dużą wagę do kupowania produktów od niemieckich firm, szczególnie w branży spożywczej. W krajach tych patriotyzm ekonomiczny nie tylko uważany jest za moralnie słuszny, ale i ekonomicznie korzystny.

Polska, choć podobna w postawach do sąsiadów z Europy Zachodniej, w odróżnieniu od nich musi mierzyć się z historycznym dystansem wobec pojęć takich jak „patriotyzm” czy „narodowość”, wynikającym z doświadczeń związanych z okresem zaborów i później z wpływem reżimu komunistycznego. Oznacza to, że współczesne wyrażanie patriotyzmu, także poprzez wybory konsumenckie, ma nieco inne tło emocjonalne – dla Polaków jest ono wyrazem niezależności i pozytywnej tożsamości.

Prognozy rozwoju patriotyzmu ekonomicznego w Polsce

Analizując wzrastającą popularność patriotyzmu ekonomicznego w Polsce, możemy spodziewać się, że trend ten będzie się utrzymywać i rozwijać. Prawdopodobnie przyczyni się do tego kilka kluczowych czynników. Po pierwsze, wzrost świadomości konsumenckiej w Polsce sprzyjać będzie poszerzaniu preferencji zakupowych o produkty krajowe, szczególnie w sektorze spożywczym i w sektorach związanych z rzemiosłem czy innowacyjnymi rozwiązaniami technologicznymi. Po drugie, w obliczu kryzysów globalnych – jak niestabilności gospodarcze czy zmiany klimatyczne – lokalne wsparcie nabierze jeszcze większego znaczenia, a konsumenci będą wybierać produkty mniej zależne od międzynarodowych łańcuchów dostaw.

Prognozy sugerują, że w najbliższych latach kluczową rolę w promowaniu patriotyzmu ekonomicznego odegrają media oraz instytucje państwowe i pozarządowe. Już teraz działania organizacji takich jak Fundacja Polskiego Godła Promocyjnego, która organizuje konkurs „Teraz Polska”, wpływają na kształtowanie wizerunku polskich produktów jako wyrobów wysokiej jakości, które mogą śmiało konkurować na rynku międzynarodowym. W efekcie, coraz więcej Polaków postrzega wybór produktów „made in Poland” jako wspieranie nie tylko krajowej gospodarki, ale i jakości życia w Polsce. W obliczu porównywalnych tendencji w Europie Zachodniej, Polska zdaje się podążać za duchem czasów, rozwijając unikalną, lokalną odpowiedź na wyzwania globalne.